Tokenizasyon’a giriş

(Cardano ekibinden @ElliotHill tarafından yazılmış, çevirisi Kaan Çetin tarafından yapılmıştır.)

Blockchain, birçok sektörde değer ve verilerin nasıl depolandığını, aktarıldığını değiştirmek için yeni ve etkili araçlar sunmuştur. Kullanım örnekleri arasında, tedarik zinciri takibinden merkeziyetsiz uygulama (DApps) kadar birçok farklı alan vardır.

Bunların yanısıra, blockchainin şu ana kadar ki en önemli uygulama alanlarından biri olan tokenizasyon, dağınık defter teknolojisinde (Distributed Ledger), varlıklarınızı ve menkul kıymetlerinizi transfer etmenin, takip etmenin yeni bir yoludur.

Tokenizasyon, genellikle blok zincirinin toplu olarak benimsenmesini hızlandıracak ve finansal hizmetler endüstrisini dönüştürecek ‘katil uygulama’ olarak anılıyor. (bkz. Blokzincir, finansal hizmetler endüstrisini geleceğe hazırlayabilir.) Ama sıradan bir blockchain meraklısı ve geliştiricisi ve bunlara benzer kişiler için tokenizasyonun tam tanımını yapmak zor olabilir.

Burada, blockchain tabanlı tokenler aracılığıyla varlıkları temsil etmenin temellerini tartışacağız, tokenleştirmenin birçok avantajını keşfedeceğiz ve Cardano’da tokenizasyonun nasıl görüneceğini ortaya çıkaracağız. Ayrıca Goguen’in gelişinin token çıkarmak ve Cardano’da akıllı sözleşmeler açısından ne anlama geleceğini keşfedeceğiz.

Tokenizasyon nedir?

En basit haliyle tokenizasyon, mevcut bir varlığı veya işlevi alır ve onu blockchain’e dayanan bir token olarak gösterir. Bunlar, hisse veya tahvil gibi gerçek dünya malı, kripto-koleksiyonluk (crypto-collectible) veya DApplere erişim için kullanılan işlevsel tokenler (ileride anlatılmıştır) olabilirler.

Birçok farklı türde blockchain tabanlı token vardır ama genel olarak iki kategoriden birine girerler, bunlar;

● Değiştirilebilir token — Değiştirilebilir tokenler aynı değerdeki varlıkları temsil ederler. Örneğin, Cardano’nun ana tokeni olan ADA, her biri kendinden sonraki ADA’ya eşit olduğu için değiştirilebilir tokendir. Benzer şekilde bir ulusal para birimine sabitlenmiş olan stablecoinler (sabit para) de birer değiştirilebilir tokendir. Değiştirilebilir tokenler bazen fiyat para birimlerine (itibari para birimleri) benzer şekilde kullanılır veya belirli bir varlığın fiyatına, bir ons altın gibi, sabitlenir.

● Değiştirilemez tokenler — Aynı tür varlık olsa bile aynı değerde olmayanlar. Değiştirilemez tokenler, veya diğer adıyla NFT’ler, her bir tokenin kendine has karakteristik özellikleriyle benzersiz olduğundan emin olurlar. Örnek olarak bir sanat eserini ele alalım, yüzeysel olarak bakarsak bir sanat eserinin diğer sanat eserleriyle aslında aynı türde bir objedir, varlıktır. Ama bir Van Gogh eseri aslında diğer amatör sanat eserlerinden daha değerlidir. Bu önemli ve benzersiz özellikler NFT’ye farklılıkları yansıtmak için kodlanabilirler.

Tokenize edilmiş varlık türleri

Mevcut varlıkların birçok özelliği (Finansal veya başka türlü) bir blockchain defterine kodlanabilir. En popüler tokenizasyon kullanım alanlarından bazıları şu şekildedir:

● Varlık temelli tokenler — İsimdenden anlaşılacağı üzere; varlık temelli tokenler veya menkul kıymet tokenleri, gerçek varlıkları blockchaine kayıtlı tokenler olarak gösterir. Bu token geleneksel ve öz sermaye varlığı olan (traditional equity asset), hisse, tahvil, borç, fiziksel varlık olan tapu veya belirli bir miktardaki değerli metaller olabilir. Bu tokenler, otomatik varlığa dayalı menkul kıymetler (Asset-backed securities) veya konut ipoteğine dayalı menkul kıymetler gibi yapılandırılmış finans ürünlerine çok benzer.

● Stablecoinler (sabit para) — aynı değere sabitlenmek için tasarlanan stablecoinler bazen temel para birimlerini (underlying currency) temsil etmek veya takip etmek için kullanılırlar. Stablecoinler dijital varlık piyasalarına hızlı giriş ve çıkış yapmak açısından kullanışlıdırlar çünkü paranızı zahmetli bir süreç olan fiat’a dönüştürmekten kurtarır. Ayrıca stablecoinler blockchain temelli fonlarda fonun net varlık değerini göstermek için kullanılabilirler.

● İşlevsel tokenler- İşlevsel tokenler blockchain üzerine inşa edilmiş uygulamalara basit ve merkeziyetsiz bir erişim imkanı sunarlar. Çoğunlukla, belirli bir blockchain’i için olan standart tokenleri kullanarak yazılır ve dağıtılırlar, yine belirli bir zincir üzerine inşa edilen uygulamalara hizmet ederler. Genellikle birden fazla prokolle birlikte çalışmaya uygun değillerdir.

Ayrıca Cardano için olan ADA gibi, belirli bir blockchain için para birimi görevi gören protokol tokenleri de vardır. Buna rağmen bu tokenler tokenize edilmiş varlıkları veya bir servise bağlı hakları temsil etmezler.

Tokenizasyonun yararları nelerdir?

Merkeziyetsiz uygulamalar için kullanılan işlevsel tokenler veya değiştirilemez tokenler (NFT’ler) blockchain’lere yeni ve ilginç kullanım alanları kazandırır. Mevcut dünya varlıklarının tokenize olması blockchain temelli tokenler için en önemli kullanım alanıdır.

Profesyonel servis firması olan Deloitte 11’e göre; tokenize edilmiş varlıklar sayesinde ve blockchain’in değişemeyen doğası aynı zamanda 7/24 kullanılabilir olması sebepleriyle, daha fazla erişilebilirlik, daha hızlı işlem ve ödeme süreleri, artan likidite nedeniyle işlemler sırasında daha fazla şeffaflık sunulabilir, özellikle koleksiyonlar, mikrokap (Microcap stock) hisse senetleri ve fonlardaki ortaklık payları gibi likit olmayan varlıklar için.

Zamanla tokenizasyon sayesinde trilyonlarca dolar değerinde varlığın blockchain ekosistemine dahil edilmesi olağandır. Ama şu ana kadar tokenizasyonun birkaç yöntemi kurumsal kullanıcıların ve finansal kurumların ihtiyaç duyduğu güvenlik garantilerini sağladı. Ama bu Goguen’in Cardano’ya gelmesiyle değişecek.

Goguen aracılığıyla Cardano’da tokenizasyon

Goguen, Cardano blockchain’inde işlevsel değişikliğe yol açacak olan açılış’ı bu yılın kalan zamanında başlatacak. En önemli değişiklik ise Cardano ekosistemine çeşitli bir yelpazeden geliştirme yetenekleri katacak olan akıllı sözleşme kapasiteleri ve tokenlerin gelmesidir.

Cardano’ya gelen tokenlerin formu multi-para-birimli deftere (multi-currency ledger) uygun olacak. Böylece, NFT, stablecoin ve daha birçok şeyin temsil edilmesini sağlayan tokenlerin dağıtılması sağlanacaktır. Goguen’in Cardano açısından ne kadar önemli olduğunu anlamak için özel tokenlerin nasıl dağıtıldığını, yerel tokenlerin bazı basit kullanım alanlarını ve tokenizasyonun Cardano blockchain’inde nasıl çalışacağını keşfedelim.

Özel yerel tokenler

Goguen’in de gelmesiyle, Cardano binlerce merkeziyetsiz uygulamaya (DApps) ve akıllı sözleşmeye güç verme potansiyeline sahip olacak. Önceki blokzincir defterlerinde de olduğu gibi, bu merkeziyetsiz uygulamaların (DApp) çoğu çalışmak için kendi tokenlerine veya coinlerine ihtiyaç duyacak. Ethereum blokzincirinde de görülebileceği gibi bu tokenler Cardano’nun üstüne yerleştirilecek. Yine de Cardano’nun özel yerel tokenleri ve Ethereum’un ERC-20 ve ERC-721 gibi özel yerel tokenleri arasında bazı kilit farklar var.

EUTXOma vasıtasıyla bu yerel tokenler Cardano’da oluşturulabilir veya yok edilebilirler. Bu yok edilme veya yaratılma süreci sayesinde token yaratıcıları, oluşturma politikası olarak da bilinen, sınırlı arzı belirleyebilir. Bu oluşum ayrıca tokenlerin blockchain’deki çıkış noktasına kadar izlenebildiği için varlığın kökeni ve geçerliliğini kanıtlamak için kullanılabilirler.

Mevcut olan ve diğer blockchain defterlerinde yer alan birçok işlevsel tokenler de akıllı sözleşmenin veya merkeziyetsiz uygulamanın(DApp) belirli bir özelliğine erişim sağlamaya ya da bir sahipliği belirtmeyi sağlar. Bunlar Cardano’da “tokenize roller” olarak gösterilecek.

Daha basit anlatacak olursak; bir DApp’e, akıllı sözleşmeye veya benzer bir şeye katılmak için, kullanıcı ilgili rol tokenini sunmalıdır. Bu roller takas edilebilir kaynaklar olabilirler ve aşağıda açıklayacağımız gibi karmaşık finansal türevler ve antlaşmalar takas etmek için kullanılabilirler.

Cardano özel tokenleri ayrıca Cardano üzerinde yapılan DApp’ler için olan ilk para arzı teklifi (Initial coin offering, ICO) tutmak için kullanılabilirler. EUTXOma sayesinde tokenize roller her bir katılımcının ICO sürecinde her aşamaya katıldığından emin olmak için katılım tokenlerinin verilmesi yoluyla daha adil bir yöntem sunar. Token verme sürecini kontrol eden tek bir varlık yerine, katılım tokenleri daha sonraki bir tarihte işlevsel token hakkını temsil etmek için ihraç edilebilir ve takas edilebilir — ki bunlar kendi içlerinde de işlem görebilirler.

Finans ve DeFi

Tokenize edilmiş roller kendileri direkt olarak varlıklardır. Böylece, karmaşık finansal antlaşmaların ve akıllı sözleşmelerin içine yazılabilmektedirler. Bu roller özellikle nispeten karmaşık olan getiri ve faiz gibi kavramların token’in koduna yazılması gereken DeFi uygulamalarında kullanılırsa daha yararlı olur.

Bu parametreleri normal akıllı sözleşmeler aracılığıyla göstermek zordur. Bunun yerine, bir finansal antlaşmanın her yönü için olan tokenize edilmiş rollerle doğrudan ve etkili bir şekilde gösterilebilirler.

Goguen’in açılış’ının sonunda, minimum kodlama gereksinimiyle birlikte güçlü ve yeni finansal antlaşmaların finans alanında uzmanlar tarafından yazılıp dağıtılabileceği umut ediliyor.

Goguen için hazırlık

Goguen’in açılış’ı Cardano’nun işlevselliğinde bir paradigma kayması meydana getirmesiyle birlikte, kurumsal düzeyde, görev açısından kritik, merkezi olmayan akıllı sözleşme uygulamalarının ve çok sayıda tokenize varlığın geliştirilmesine giden yolu açılacaktır.

Bunlar, Cardano’da dağıtılmış sözleşme uygulamaları için yenilikçi bir geliştirme ve yürütme platformu olan Plutus sayesinde çalıştırılacaklardır. Plutus ve Cardano’da DApp geliştirmek hakkında daha fazla bilgi için test ağımıza buradan ulaşabilirsiniz.